Parkinson xəstəliyinə dair erkən əlamətlər aşkar edilib
Çinli alimlər siçanlarda müşahidə olunan büzüşmə və dik durma kimi davranışların parkinson xəstəliyinin başlanğıc mərhələsində baş verən dopamin neyronu itkisi ilə əlaqəli olduğunu ortaya qoyublar.
Parkinson xəstəliyinin əlamətləri adətən irəliləmiş mərhələlərdə üzə çıxsa da Çinli tədqiqatçılar bu prosesin daha erkən mərhələdə aşkar edilə biləcəyini göstərən mühüm bir kəşf ediblər.
Siçanlar üzərində aparılan araşdırmada büzüşmə, dik durma və yerimə davranışlarındakı dəyişikliklərin beyindəki müəyyən dopamin neyronlarının itkisi ilə birbaşa əlaqəli olduğu müəyyən edilib.
İlk əlamətlər davranışlarda gizlənə bilər
Çin Elmlər Akademiyasından olan tədqiqatçılar bildiriblər ki, substantia nigra pars compacta (SNc) adlanan orta beyin bölgəsindəki dopamin neyronlarının azalması bu davranışlarda nəzərəçarpacaq dəyişikliklərə səbəb olur. Bu nəticələr parkinson xəstəliyinin diaqnoz qoyulmadan əvvəl belə müəyyən edilə biləcəyini göstərir.
Parkinsonun məlum erkən əlamətləri arasında təşviş, qoxu itkisi, yuxu pozuntuları və depressiya yer alır. Ənənəvi olaraq tanınan titrəmə, mimika azalması və əl yazısında dəyişiklik kimi simptomlar isə xəstəliyin daha irəliləmiş mərhələlərində müşahidə olunur. Bu səbəbdən erkən davranış dəyişikliklərinin aşkarlanması böyük əhəmiyyət daşıyır.
Süni intellektlə dəqiq analiz
Tədqiqat zamanı dopamin neyronlarının tükəndiyi iki fərqli siçan modelində süni intellekt dəstəkli davranış analiz sistemi tətbiq edilib. Bu sistem sayəsində ənənəvi müşahidələrlə aşkarlana bilməyən incə davranış detalları müəyyən olunub. Dırmaşma kimi tanınan və dik durmaya yönəlik davranışlar da bu çərçivədə araşdırılıb.
Tədqiqat göstərib ki, yalnız SNc bölgəsindəki neyron itkisi bu davranışlara təsir edir, digər dopamin mərkəzi kimi tanınan ventral tegmental sahənin (VTA) isə bu davranışlarla əlaqəsi yoxdur. Bu fərq xəstəliyin erkən diaqnozunda hansı beyin bölgələrinin hədəf alınmalı olduğuna dair ipucları verir.
Büzüşmə davranışı izlənilməlidir
Araşdırmanın müəlliflərindən olan Şüemey Liu deyib ki, davranış dəyişikliklərini konkret sinir zədələnmələri ilə əlaqələndirmək, parkinson xəstəliyinin gedişatını daha yaxşı anlamağımıza kömək edir. Bu sayədə müalicə strategiyalarını inkişaf etdirmək də mümkün ola bilər.
Alimlər büzüşmə və buna bənzər davranışların parkinsonun mümkün erkən göstəriciləri kimi müntəzəm izlənilməsini tövsiyə edirlər.
