Dünya 1,5 dərəcə həddi keçibmi? - İki böyük araşdırmadan kritik xəbərdarlıq
2024-cü ildə yerin orta temperaturu 1,5 dərəcəni keçib. İqlimşünaslar deyirlər ki, bu səviyyə müvəqqəti dalğalanma deyil, uzunmüddətli istiləşmə prosesinin başlanğıcı ola bilər.
İki böyük qlobal araşdırma göstərir ki, yer kürəsi 1,5 dərəcə qlobal istiləşmə həddini keçib. Bu hadisə onu göstərir ki, planetin iqlimi geri qaytması çətin, bəlkə də mümkünsüz bir mərhələyə qədəm qoyub.
Paris razılaşması təhlükədədirmi?
2015-ci il Paris İqlim Müqaviləsi insanların istixana qazlarının emissiyasını azaltmaqla qlobal temperatur artımını sənayedən əvvəlki səviyyədən 1,5 dərəcə Selsi (1,5 dərəcə Fahrenheit) səviyyəsində məhdudlaşdırmağı hədəfləyir. Lakin 2024-cü ildən etibarən yer kürəsinin temperaturu bu həddi keçib.
Paris Sazişindəki temperatur hədəfləri qısamüddətli dalğalanmalara deyil, uzunmüddətli orta göstəricilərə əsaslansa da, son iki araşdırma göstərir ki, 2024-cü ildə rekord temperaturlar davamlı istiləşmə dövrünə işarə edir.
İqlim alimlərinin narahatlıqları artır
İqlim tədqiqatları göstərir ki, 2024-cü ilin rekord temperaturları yalnız müvəqqəti deyil, daha uzunmüddətli istiləşmə prosesinin bir hissəsidir.
Avropadakı araşdırmada tarixi istiləşmə meylləri araşdırılıb bir daha müəyyən temperatur həddinə çatdıqdan sonra növbəti 20 il ərzində bu həddin də keçildiyi müəyyən edilib.
Kanada araşdırması belə nəticəyə gəlib ki, ardıcıl 12 ay ərzində temperaturun 1,5 dərəcədən yuxarı olması uzun müddətdə temperaturun bu səviyyədə qalacağının güclü göstəricisidir.
Hər iki tədqiqat göstərir ki, emissiyaların kəskin azaldılmasına başlansa belə, yer kürəsi 1,5 dərəcə həddini keçməyə davam edəcək.
Yanlış istiqamətdə hərəkət edirik
Alimlər on illərdir ki, qalıq yanacaqların yandırılmasının qlobal istiləşməyə səbəb olduğunu deyirlər. Lakin istixana qazı emissiyaları azalmaq əvəzinə 50 faiz artıb. Bu, iqlim dəyişikliyinin dayandırılması üçün lazımi addımların atılmadığını göstərir.
1,5 dərəcədən çox olan dünyada:
Dəniz səviyyəsi yüksəlməyə davam edəcək.
Okeanlar isinəcək, ekosistemlər zədələnəcək.
Ekstremal hava hadisələri (meşə yanğınları, quraqlıq, qasırğa) daha tez-tez baş verəcək.
Qlobal iqtisadiyyat iqlim böhranının təsirləri ilə üzləşəcək.
Tədqiqatlar göstərir ki, karbon emissiyaları sıfıra endirilməsə, qlobal temperatur artımını dayandırmaq mümkün deyil. Bərpa olunan enerjiyə keçid sürətləndikcə daha radikal addımların atılmasının vacibliyi vurğulanır.
Mütəxəssislər gecikən hər ilin iqlim dəyişikliyini geri qaytarmağı çətinləşdirdiyi barədə xəbərdarlıq ediblər.
