2024-cü ildə hansı iqlim rekordları qırıldı?
Avropa İttifaqının Kopernik İqlim Dəyişikliyi Xidmətinin (C3S) məlumatlarına görə, 2024-cü il 2023-cü ili keçərək, qeydə alınan ən isti il olacaq.
Paris Sazişində müəyyən edilmiş yuxarı hədd olan 1850-1900-cü illərlə müqayisədə sənayedən əvvəlki səviyyədən 1,5°C yuxarı olan orta qlobal temperatur ilk dəfə keçiləcək.
Müqavilənin məqsədi ölkələrin istixana qazı emissiyalarını azaltmaq və qlobal səthin orta temperaturunun sənayedən əvvəlki səviyyədən 1,5°C yuxarı və 2°C-dən xeyli aşağı artımını məhdudlaşdırmaq idi.
C3S vitse-prezidenti Samantha Burgess, "Bu, Paris Sazişinin pozulduğu demək deyil, lakin bu, iqlim tədbirlərinin hər zamankindən daha təcili olduğunu göstərir" deyib.
Artan temperatur 2024-cü ildə bütün dünyada ekstremal hava hadisələrinə səbəb olub. Bunlara Nigeriya və Avropada ölümcül daşqınlar, Cənubi Amerikada dağıdıcı meşə yanğınları, ABŞ-da erkən istilik dalğaları və fəlakətli qasırğalar daxildir.
Yanvar
İl tarixdə ən isti yanvar ayı ilə qızğın başlayıb. Yanvarda səth havasının orta temperaturu 13,14°C olub.
Bu, 2020-ci ildə qeydə alınan ən isti yanvar ayı üçün əvvəlki temperatur rekordundan 0,12°C yuxarıdır.
Fevral
Fevral ayında Şimal Yarımkürəsində okeanların temperaturu görünməmiş səviyyəyə yüksəlməklə rekord dərəcədə isti qışı səbəb olub.
Dəniz səthinin orta qlobal temperaturu 2023-cü ilin avqustunda qeydə alınmış 20,98°C-dən əvvəlki rekordu ötərək 21,09°C-yə çatıb.
Bu artım qismən Şərqi Sakit okeanda qeyri-adi isti sulara səbəb olan "El Nino" iqlim modelinə aid edilsə də, onun təsiri daha genişdir.
İyun
Dənizin temperaturu artdıqca buxarlanma sürətlənir və okeanlardan havaya daha çox istilik ötürülür.
Fırtınalar isti okeanlar üzərində hərəkət etdikdə daha çox su buxarını və istiliyi udurlar.
Fırtınalar quruya çatdıqda isə daha güclü küləklərə, daha güclü yağışlara və daha böyük daşqınlara səbəb olur. Bu, iyun ayında Atlantik okeanı qasırğa mövsümünə girəndə müşahidə edilib.
"Beril" qasırğası mövsümün ilk qasırğası, Atlantik okeanında qeydə alınmış ən erkən 5-ci kateqoriya qasırğası olub. 5-ci kateqoriya qasırğaları 157 mil/saat (252 km/saat) və ya daha yüksək küləklərlə dağıdıcı ziyana səbəb olur.
İyul
Kopernik İqlim Dəyişikliyi Xidmətinin (C3S) məlumatlarına görə, 2024-cü il iyulun 22-də yer kürəsi 1940-cı ildən bəri gündəlik qlobal orta temperaturun 17,16 dərəcə selsi ilə yeni rekordunu müəyyənləşdirib.
Bu, yalnız bir gün əvvəl, 21 iyul 2024-cü ildə qeydə alınmış 17.09°C-lik əvvəlki rekordu qırıb.
O, həmçinin 2023-cü ilin rekordunu (17.08°C) üstələyib və 2016-cı ilin rekordu olan 16.79°C-dən dramatik bir sıçrayışdır.
Qlobal orta temperatur ən isti bölgələrdə, ən soyuq bölgələrdə və aralarındakı bütün bölgələrdə orta temperaturdur. Bu metrik yerin mürəkkəb sistemlərində baş verən dəyişikliklərin mühüm göstəricisidir.
Avqust
Avropa İttifaqının iqlim dəyişikliyinin monitorinqi xidməti avqustun Şimal yarımkürəsində qeydə alınmış ən isti yay kimi başa çatdığını açıqlayıb.
C3S-in vitse-prezidenti Samantha Burges "Yer kürəsi rekord tarixdə ən isti iyun və avqust aylarını, ən isti gün və ən isti boreal yayı yaşadı" deyib.
Bu arada, Avstraliyanın cənub yarımkürəsində avqustun 26-da ən isti qış günü qeydə alınıb.
Qərbi Avstraliyanın Kimberley bölgəsindəki Yampi Sound 41,6°C-yə çataraq rekord həddə çatan ən isti avqustu yaşayıb.
Sentyabr
"Boris" adlı aşağı təzyiq sistemi Mərkəzi Avropaya güclü yağışlar gətirib və təxminən 30 ilin ən pis daşqınlarına səbəb olub.
Sentyabrın 11-dən 18-dək Çexiya, Avstriya, Polşa və Slovakiyanın bəzi hissələri cəmi beş gündə üç aylıq yağıntı alıb.
Sel suları küçələri basıb, bütün məhəllələri su altında qoyub, bir çox ərazilərdə ictimai nəqliyyat və elektrik enerjisi kəsilib.
Qərbi Afrika da aramsız yağışlarla üzləşib. Nigeriya, Niger, Çad və Mali son onilliklərin ən güclü daşqınlarını yaşayıb, minlərlə insan zərər çəkib.
Nigeriyada 34 ştatda 1,3 milyon insan daşqınlardan zərər çəkib, 320 nəfər ölüb.
Oktyabr
Oktyabrın sonunda güclü yağış İspaniyada güclü daşqınlara səbəb olub. Valensiya bölgəsi ən çox zərər çəkib.
Oktyabrın 30-da Çivadakı meteostansiya cəmi 8 saat ərzində 49,1 sm yağıntı qeydə alıb. İspaniya Meteorologiya Agentliyi AEMET-in məlumatına görə, bu, bir illik yağıntıya bərabərdir.
Noyabr
Şimal yarımkürəsi daha soyuq aylara keçərkən, Cənub yarımkürəsində qış mövsümü tam olaraq başlayıb.
Noyabrın son həftəsində fırtına Seula rekord miqdarda qar yağdırıb, səyahətləri pozub və paytaxtda və ətraf ərazilərdə strukturlara ziyan vurub.
Seulda son bir əsrdən çox müddət ərzində ən güclü noyabr qarı qeydə alınıb.
Koreya Meteorologiya İdarəsinin məlumatına görə, noyabrın 28-də Seul və ətraf ərazilərə 16,5 sm qalınlığında qar yağıb, 1972-ci il noyabrın 28-də müəyyən edilmiş 12,4 sm-lik əvvəlki rekordu üstələyib.
Mənbə: Al Jazeera
