Dünya istiləşdikcə yaşlılar üçün təhlükə zonaları artır
Alimlər xəbərdarlıq ediblər ki, qlobal temperatur 2°C artarsa, yer səthinin üçdə biri 60 yaşdan yuxarı insanlar üçün yaşayış üçün yararsız hala düşə bilər.
İqlim dəyişikliyi səbəbindən bütün dünyada ölümcül isti dalğaları artır. Yeni bir araşdırmaya görə, qlobal temperatur sənayedən əvvəlki səviyyələrlə müqayisədə 2°C artarsa, ABŞ ölçüsündə quru kütləsi hətta gənclər üçün də təhlükəli səviyyələrə çatacaq.
"Nature Reviews Earth and Environment" jurnalında dərc olunan araşdırmada alimlər həddindən artıq istilərin insan orqanizminə təsirlərini araşdırıblar. Araşdırmalar göstərir ki, Şimali Afrika və Cənubi Asiyada yaşayan insanlar xüsusilə risk altındadır.
2023-cü ildə Səudiyyə Ərəbistanında həcc ziyarəti zamanı temperaturun 51,8°C-ə yüksəlməsi zamanı 1300-dən çox insan həyatını itirib. Belə ölümcül isti hava hadisələrinin gələcəkdə daha tez-tez müşahidə oluna biləcəyi bildirilir.
Tədqiqat 1994-2023-cü illər arasında qlobal torpaqların təxminən 2 faizində temperatur və rütubətin 60 yaşdan aşağı şəxslər üçün təhlükəli həddə çatacağını müəyyən edib.
Bununla belə, yaşlı, həssas insanlar üçün bu nisbət 20 faizə qədər yüksəlir.
London Kral Kollecinin tədqiqatının aparıcı müəllifi Tom Metyus vurğulayıb ki, qlobal temperatur 2°C artarsa, həddindən artıq istidən təsirlənən quru səthi üç dəfə artacaq.
Bu vəziyyətdə 60 yaşdan aşağı şəxslər üçün təhlükə zonası dünya səthinin 6 faizini əhatə edəcək, 60 yaşdan yuxarı şəxslər üçün isə risk zonası planetin üçdə birinə qədər uzanacaq.
Paris İqlim Sazişinin məqsədi qlobal temperatur artımını 1,5°C ilə məhdudlaşdırmaqdır. Bununla belə, 2023-cü ilə qədər orta temperatur artımı ilk dəfə olaraq 1,5°C-i keçib.
Tədqiqata görə, dünyanın ən isti yerlərində indiyə qədər yalnız qısa müddətə keçilən ölümcül temperatur hədləri gələcəkdə hətta gənclərə də təsir edə bilər.
Belə temperaturlarda hətta kölgə, külək və kifayət qədər nəmlənmə istilik vurmasının qarşısını ala bilməz və uzun müddət çöldə qalmaq ölümcül ola bilər.
Mütəxəssislər bildirirlər ki, istilik stressi orqanizmin təbii soyutma mexanizmlərinin sıradan çıxmasına səbəb olur ki, bu da başgicəllənmə, baş ağrıları, orqan çatışmazlığı və ölümlə nəticələnir.
Xüsusilə yüksək rütubət bədənin tərlə soyumasını çətinləşdirərək təhlükəni artırır.
Avropada bu günə qədər isti dalğalarından ən çox ölüm qeydə alınıb.
2003-cü ildə 70 mindən çox insan həyatını itirib. 2022-ci ildə 60 mindən çox, 2023-cü ildə isə 47 mindən çox ölüm qeydə alınıb.
Məlumdur ki, istilik dalğaları Asiya qitəsində də böyük insan tələfatına səbəb olur. 2015-ci ildə Hindistan və Pakistanda minlərlə insan həddindən artıq istilərdən ölüb.
Tədqiqatçılar Afrikada istiliklə bağlı ölümlərin az bildirildiyini, lakin 2024-cü ildə Nigeriyada həddindən artıq istilər səbəbindən ölümlərin olduğunu qeyd ediblər.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə, həddindən artıq istilər hər il ən azı 500 min insanın ölümünə səbəb olur. Lakin ekspertlər real rəqəmin 30 dəfə çox ola biləcəyini təxmin edirlər.
İqlim dəyişikliyi ilə istilik dalğalarının daha tez-tez və şiddətli olacağı gözlənilir. Ekspertlər vurğulayırlar ki, qlobal temperatur artımına nəzarət etmək üçün təcili tədbirlər görülməlidir.
